|
Δρ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΠΑΤΡΩΝΑΣ
Τὰ Κεκραγάρια τοῦ Ἰακώβου Πρωτοѱάλτου
Ἐπιμέλεια/Συλλογή Μουσικῶν κειμένων: Δρ. Γεώργιος Α. Πατρώνας
Διόρθωση Μουσικῶν κειμένων: Δρ. Γεώργιος Α. Πατρώνας
Γραφή Μουσικῶν κειμένων & διόρθωση: Ἀριστοτέλης Ρωμανός, Δημήτρης Δεληχριστάκης
ΕΡΝ 1380
ISMN 979-0-69151-812-0
Σελίδες: 90
Μέγεθος: 210 x 297 mm
Εἶναι ἀλήθεια ὅτι μετὰ τὴν ἐφαρμογὴ τῆς Νέας Μεθόδου τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς δημιουργήθηκαν ἀρκετὲς παρανοήσεις γιὰ τὴν λειτουργία τοῦ τροπικοῦ συστήματος τῆς ψαλτικῆς. Καὶ τοῦτο δὲν ὀφείλεται σὲ λάθη τῶν τριῶν διδασκάλων, οἱ ὁποῖοι παρέμεναν σὲ κάθε περίπτωση τροπικοί, ἀλλὰ σὲ ἀμέλεια τῶν νεωτέρων. Ἔτσι μὲ τὰ θεωρητικὰ ἔργα, κυρίως τοῦ 20ου αἰῶνος, εἰσάγεται στὴν ψαλτικὴ ἕνα σύστημα θεωρίας τὸ ὁποῖο οὐσιαστικὰ παραπέμπει σὲ ἕνα ὀμιχλῶδες τοπίο.
Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ τὰ περισσότερα θεωρητικὰ τοῦ προηγουμένου αἰῶνος, ποὺ ἀφοροῦν τὴν ψαλτική, κατατάσσονται μᾶλλον στὴν ἱστορία τῆς θεωρίας τῆς ψαλτικῆς. Καὶ τοῦτο διότι ὑπάρχει ἄγνοια τοῦ πρωτογενοῦς ὑλικοῦ τῆς χειρογράφου παραδόσεως, τοῦ περιεχομένου τῆς Προθεωρίας τῆς Παπαδικῆς καὶ ὡς ἐκ τούτου τῆς λειτουργίας τοῦ τροπικοῦ συστήματος. Ἀκόμα δὲν μελετήθηκε ἐπαρκῶς ὃ Χρύσανθος ἢ δὲν ἔγινε κατανοητός.
Ἀπὸ τῆς ἀναλήψεως τῆς διδασκαλίας τῆς ψαλτικῆς στὸ Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ἀπὸ τὸν ὑπογράφοντα, ἢ διδασκαλία ἐτέθη σὲ νέες βάσεις. Ἐξαντλητικὴ μελέτη τῶν ἰδίων τῶν μαθημάτων, μὲ βάση καὶ τὴν χειρόγραφη παράδοση ἀλλὰ καὶ τὶς διάφορες Προθεωρίες. Ἐγράφησαν ἤδη τέσσερες διδακτορικὲς διατριβές, ἄλλες πέντε εὑρίσκονται σὲ ἐξέλιξη, ὅπως καὶ τριάντα πτυχιακὲς ἐργασίες μὲ θέματα ἑρμηνείας καὶ ἐκτελέσεως τῆς ψαλτικῆς καὶ οἱ ὁποῖες εἶναι ἀναρτημένες, γιὰ κάθε ἐνδιαφερόμενο, στὸν ἱστοτόπο τοῦ Πανεπιστημίου.
Ἡ ἀνὰ χεῖρας ἐργασία μελετᾶ ἀναλυτικῶς τὰ γνωστὰ Κεκραγάρια τοῦ Ἰακώβου Πρωτοψάλτου, τὰ ὁποῖα ἀνήκουν στὴν μελοποιία τοῦ 18ου αἰῶνος, καὶ περιέχουν μέν τις παλαιότερες μελωδικὲς θέσεις, ἀλλὰ συντετμημένες ἀπὸ τὸν Ἰάκωβο. Τὸ σπουδαιότερο ἔργο τοῦ Ἰακώβου εἶναι τὸ Δοξαστάριό του τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ χαρακτηριστικὸ δεῖγμα τῶν ἀνανεωτικῶν τάσεων τοῦ τέλους τοῦ 18ου αἰῶνος, ἀλλὰ καὶ τῆς δυναμικῆς ἐπιβιώσεως τῆς ὡς τότε μουσικῆς παραδόσεως.
Τὰ ὡς ἄνω μέλη τοῦ Ἰακώβου, ὡς μέλη τῆς συγκεκριμένης περιόδου, εἶναι ἀδιανόητο νὰ μελετῶνται καὶ νὰ ἀναλύονται μὲ βάση τὰ θεωρητικὰ συγγράμματα τοῦ 20ου αἰῶνος. Ἔτσι ὁ συγγραφέας στηρίζεται στὶς διάφορες Προθεωρίες καὶ στὰ συγγράμματα τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται σὲ αὐτὲς ἐπιστημονικῶς. Κατ' ἀρχὴν ἐντοπίζει τὰ μουσικορητορικὰ σχήματα τοῦ μέλους καὶ ἔντοπίζέί τὰ τροπικὰ συστήματα, ἀπὸ μαρτυρία σὲ μαρτυρία, προβαίνοντας ἐν συνεχείᾳ στὴν τροπική τους ἀνάλυση, ὁρίζοντας τὰ συστήματα καὶ τὶς συνεργασίες τῶν ἤχων (ἐπιφωνίες, διφωνίες, τριφωνίες, τετραφωνίες, ὑποφωνίες, μεσότητες, παραμεσότητες, πλαγιότητες). Ἐν τέλει δὲ προτείνει καὶ τὴν διδακτικὴ προσέγγιση τῶν περιφήμων Κεκραγαρίων, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο πραγματοποιεῖται γιὰ πρώτη φορά.
Τὰ θέματα αὐτὰ ἄρχισαν ἐσχάτως νὰ ἐξετάζονται ἀπὸ μουσικοὺς καὶ μουσικολόγους, πτυχιούχους τῶν Μουσικῶν Τμημάτων τῆς χώρας μας. Μεταξὺ τῶν ἐρευνητῶν αὐτῶν εἶναι καὶ ὃ συγγραφέας τοῦ παρόντος Γεώργιος Πατρώνας, ὁ ὁποῖος ἀρχίζει τὴν ἐπιστημονικὴ ἐνασχόλησή του μὲ τὰ θέματα αὐτὰ μὲ τὴν παροῦσα μεταδιδακτορική του ἔρευνα, ἐνῷ συνεχίζει ἤδη παράλληλες ἐργασίες σὲ πλέον ἐκτενῆ μέλη.
Μὲ τὶς ἐργασίες αὐτὲς ἡ ἔρευνα ἀναπτύσσεται, ἡ ἐπιστήμη προχωρεῖ, ὥστε καὶ ἡ πράξη νὰ ὠφελεῖται ἀπὸ τὴν τεκμηρίωση, τὴν συνέπεια, καὶ τὴν σοβαρότητα τῶν πορισμάτων.
Νεκτάριος Πάρης, Δρ. Θ., D. M.
Ἀρχιμ. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου
Καθηγητὴς Πανεπιστημίου Μακεδονίας
|
